दंगल घडवल्याने काय साध्य होते? हा प्रश्न जितका साधा आहे तितकाच तो खोल आहे. भारतासारख्या विविधतेने नटलेल्या देशात, दंगलींचा इतिहास नवीन नाही. तरीही या घटनांचा सार आणि परिणाम वेगळा नाही—दंगल घडल्यामुळे जो आर्थिक, सामाजिक आणि नैतिक धक्का बसतो, तो सामान्य जनतेलाच सहन करावा लागतो. दंगल, या शब्दाचा अर्थच मुळात अस्थिरता, अराजकता आणि हानी यावर आधारित आहे. कोणत्याही कारणावरून दंगल घडली तरी ती सर्व समाजातील गरीब, असहाय वर्गालाच सर्वात जास्त नुकसान पोचवते. या कारणामुळेच, दंगल घडवण्यात काहीही साध्य होत नाही, उलट समाजातील शांती, सौहार्द आणि एकोपा या सगळ्यांचा नाश होतो.
दंगलीच्या झळा सर्वाधिक गरीब लोकांना बसतात. यात गरीब हिंदू असोत वा गरीब मुस्लिम, यामध्ये कोणताही फरक नाही. परंतु, राजकीय आणि धार्मिक नेत्यांच्या स्वार्थाने, दंगल पेटवण्याच्या घटनांना वेगळाच रंग दिला जातो. हे नेते आपल्या स्वार्थासाठी आणि व्यक्तिगत महत्त्वाकांक्षांसाठी समाजात विष पसरवतात. त्यांनी दिलेल्या चुकीच्या विधानांमुळे, समाजात धार्मिक अस्थिरता आणि असहिष्णुतेची भावना वाढीस लागते, ज्यातून दंगलीचा आगडोंब उसळतो. परंतु, यामुळे सामान्य जनतेला काय लाभ होतो? उत्तर अगदी स्पष्ट आहे—काहीच नाही. उलट, समाजाची एकता तुटते, जीवन अस्थिर होते, आणि हानी होते ती फक्त गरीब वर्गाचीच. उदाहरणार्थ, बांगलादेशात हिंदूंवर होणाऱ्या अत्याचारांची चर्चा होताना, भारतातील काही नेत्यांनी त्यावर बंद पुकारला. पण बंद पाळल्याने बांगलादेशातील अत्याचार थांबणार आहेत का? अर्थातच नाही. त्यामुळेच, असे बंद आणि आंदोलन हे फक्त समाजातील तणाव वाढवण्यासाठीच वापरले जातात. त्यातून गरीब, रोजंदारी करणाऱ्या लोकांचे नुकसान होते. जे आपल्या पोटापाण्याचा मार्ग शोधत असतात, त्यांना या बंदामुळे त्यांचा रोजगार गमवावा लागतो. अशा बंदाचा उद्देश लोकांच्या भावना भडकवणे हाच असतो, ज्यातून काही स्वार्थी लोक आपले राजकीय वर्चस्व प्रस्थापित करू पाहतात.
रामगिरी महाराज यांचा उदाहरण घेतल्यास, त्यांचे वक्तव्य जाणीवपूर्वक दंगल भडकवण्यासाठीच दिलेले असल्याचे स्पष्ट होते. रामगिरी महाराजांनी मोहम्मद पैगंबर यांच्याबद्दल केलेले अपमानास्पद वक्तव्य समाजातील तणाव वाढवणारे होते. या वक्तव्यातून त्यांनी वारकरी संप्रदायातील मुस्लिम बांधवांना दुखावले. खरं तर, वारकरी संप्रदायात अनेक मुस्लिम कीर्तनकार आणि प्रवचनकार आहेत. या संप्रदायाने धार्मिक सलोखा टिकवून ठेवण्याचा आदर्श घालून दिला आहे.छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या अंगरक्षकांमध्येही मुस्लिमांचा समावेश होता. स्वराज्य स्थापनेत मुस्लिमांनी मोठं योगदान दिलं होतं. तसेच, आपल्या देशात मुस्लिम व्यक्तींनी राष्ट्रपतीपद भूषवलेले आहे. या सर्व ऐतिहासिक पार्श्वभूमीवर, अशा वादग्रस्त विधानांनी समाजात फूट पडू शकते.
दंगल घडवणाऱ्यांनी हे लक्षात घेतले पाहिजे की, दंगलीतून फक्त क्षणिक अशांतता निर्माण होते, परंतु यातून कोणाचाही चांगला हेतू साध्य होऊ शकत नाही. त्यामुळे अशा दंगली घडवण्यापेक्षा, देशातील विविधतेतून एकतेचा धागा टिकवण्यासाठी आपण प्रयत्न केले पाहिजेत.
दंगलीच्या आगीत होरपळतात ते फक्त गरीब लोक, जे आपल्या दैनंदिन गरजा भागवण्यासाठी सतत संघर्ष करतात. राजकीय नेत्यांना आणि श्रीमंतांना या दंगलींचा फटका क्वचितच बसतो. त्यांचे सर्व व्यवहार सुरळीत सुरू राहतात. पण सामान्य लोक, विशेषतः गरीब आणि मजूर वर्ग, यांना मात्र आपले जीवन विस्कळीत करावे लागते. दंगलींमुळे शाळा, बाजारपेठा, आणि कार्यालये बंद होतात, ज्यामुळे सामान्य जनतेला अपार आर्थिक तोटा होतो.
अशा परिस्थितीत, राजकीय आणि धार्मिक नेत्यांनी त्यांच्या विधानांची जबाबदारी घेणे आवश्यक आहे. जर समाजात शांती आणि एकता टिकवायची असेल, तर त्यांना त्यांच्या वाणीवर संयम ठेवणे गरजेचे आहे. कोणत्याही धर्माच्या भावना दुखावल्यास, समाजात असंतोष पसरतो, आणि त्यातूनच दंगलीची बीजे रुजतात. त्यामुळे अशा चुकीच्या विधानांवर कठोर कारवाई करणे आवश्यक आहे. दंगलींना फक्त नकारात्मक परिणाम असतात. कोणत्याही धर्माच्या लोकांना या दंगलींचा लाभ होत नाही. त्यामुळे दंगलींना थारा न देता, समाजातील विविधता आणि ऐक्य टिकवण्यासाठी सर्वांनी एकत्र येऊन प्रयत्न केले पाहिजेत. दंगलींमुळे समाजात फूट पडते, आणि देशाची एकता धोक्यात येते. भारत हा विविधतेने नटलेला देश आहे, आणि या विविधतेला जपण्याचे काम प्रत्येक नागरिकाचे आहे. दंगल घडवल्याने काहीही साध्य होत नाही, उलट समाजातील शांतता, स्थिरता, आणि विकास यातच समाजाचे कल्याण आहे, हे आपण सर्वांनी लक्षात ठेवले पाहिजे. असे सांगितले
छत्रपती संभाजीनगर रिपोर्टर जब्बार तडवी